Inhoud

Kerkrade (Kerkraads: Kirchroa, Duits: Kirchrath) is een Nederlandse plaats en gemeente in de Oostelijke Mijnstreek in Zuid-Limburg.

Aangrenzende gemeentes zijn onder andere de Nederlandse gemeentes Heerlen en Landgraaf en de Duitse gemeente Herzogenrath. Kerkrade maakt deel uit van het bestuurlijke samenwerkingsverband plusregio Parkstad Limburg.

Het achtervoegsel rade of rode betekent "rooiing" of "ontginning" en verwijst naar het werkwoord rooien: het kappen en bebouwen van bosachtig gebied. Daar kan nog het volgende aan worden toegevoegd. De oudste vorm daarvan was roda. De voetbalclub Roda JC en de Rodahal zijn daarnaar genoemd. Een grensdorp in de gemeente heet Haanrade (van Hanrothe of Hagenrode), waarvan het voorvoegsel Haan op een persoon (Hago) kan teruggaan, maar ook op het woord haag (omheining).

Kerkrade was een deel van Rode ( 's-Hertogenrode of 's-Hertogenrade) in het Brabantse land van Overmaas. Bij de opheffing van het departement van de Beneden-Maas als gevolg van het Congres van Wenen op 5 april 1815 wordt 's-Hertogenrade zelf toegewezen aan Pruisen, maar Kerkrade wordt daarvan afgesplitst en blijft Nederlands grondgebied. Dit laatste gebeurt pas ruim een jaar later op 26 juni 1816 met het Traktaat van Aken. Enkele jaren later roept België zijn onafhankelijkheid uit en maakt het Kerkrade tot Belgisch grondgebied. Kerkrade wordt pas weer Nederlands grondgebied op 19 april 1839 als gevolg van het Verdrag van Londen.

Samen met Herzogenrath vormt Kerkrade opnieuw een symbolische (maar nu Nederlands-Duitse) eenheid als Europastad Eurode.

Kerkrade ligt met de wijken Chevremont en Bleijerheide op het Plateau van Kerkrade, met aan de west en noordzijde het Anstelerbeekdal. De buurten Gracht, Heilust, Kaalheide en Spekholzerheide liggen echter op het Plateau van Spekholzerheide.

Kasteel Erenstein is een kasteel gebouwd rond 1340 en is gelegen in het natuurgebied Anstelvallei te Kerkrade. De kasteelgrachten worden dan ook gevoed door de Anstelbeek. Tegenwoordig is in het kasteel en bijbehorende hoeve een hotel gevestigd. Het kasteel ligt direct naast het GaiaPark en heeft voor de gasten een eigen ingang tot het dierenpark.

In 2005 opende GaiaZOO haar deuren. Dit "thematisch dierenpark" vertelt het verhaal van de aarde, van het heden en het verleden. Gaia is de Godin "Moeder Aarde" uit de Griekse oudheid. Er bestaat een moderne theorie (de Gaia-theorie) die de aarde beschouwt als een levend geheel waarin alles met elkaar samenhangt en elkaar beïnvloedt.

Discovery Center Continium is een provinciaal museum voor industrie en samenleving. Het vertelt de geschiedenis van mensen en machines in de afgelopen 150 jaar. Via een chronologische route kan men een kijkje nemen in het leven van vroeger. Het brengt de industriële en maatschappelijke ontwikkeling van Limburg en de omringende landen in beeld. Op 15 juni 2009 is het Discovery Center Continium officieel heropend tot die datum was het bekend onder de naam Industrion.

Het PLS werd in 2000 opgeleverd en is het stadion van Roda JC Kerkrade. Er zijn 19.500 overdekte zitplaatsen in dit multifunctionele stadion. Het wordt ook nog gebruikt als toneel voor tal van andere evenementen zoals het Wereldmuziekconcours. Het PLS werd in 2005 gebruikt voor het Wereldkampioenschap voetbal onder de 20 jaar, hier waren groepsduels, kwartfinales en een halve finalewedstrijd gespeeld.

Abdij Rolduc is het grootste behouden kloostercomplex van Nederland. Gesticht in 1104 door Ailbertus van Anthoing. Dit complex kenmerkt zich door de verschillende bouwstijlen van Romaans/Gotisch en Maaslandse renaissance. Tegenwoordig is er zowel het grootseminarie van het bisdom Roermond als een hotel en conferentie-oord in gevestigd. Vermaard is de bibliotheek in rococostijl, met veel eeuwenoude boeken.

Van april 1995 tot november 2014 reed er een stoomtrein tussen de stations Kerkrade-Centrum en Valkenburg. Deze werd beheerd door de Zuid-Limburgse Stoomtrein Maatschappij (ZLSM). Het baanvak Kerkrade-Centrum - Simpelveld maakt deel uit van de Miljoenenlijn (de aanleg van het lijntje in 1925 heeft één miljoen gulden per km gekost). De stoomtrein uit Schin op Geul reed tussen 2004 en 2007 op enkele zondagen per jaar ook door naar Heerlen. Sinds het voorjaar van 2015 rijdt de ZLSM vanuit Simpelveld alleen nog met een railbus naar Kerkrade. Omdat deze railbus niet op het hoofdnet rijden mag, stopt deze aan een speciale halte 'Kerkrade ZLSM', 50 meter voor het station Kerkrade-Centrum. Deze halte, al reeds in de jaren '90 van de vorige eeuw aangelegd, is in augustus 2015 geheel gerenoveerd.

Vanwege de geografische ligging en de vruchtbare grond heeft Kerkrade een rijk Romeins verleden. In die tijd hebben verschillende boeren zich hier gevestigd. Deze boeren bouwden boerderijen in een stijl die ze van de Romeinen hadden afgekeken, bijvoorbeeld met een zuilengalerij ervoor en met daken die men ook nu nog in zuidelijke landen ziet. Een voorbeeld van een dergelijke boerderij, een Villa Rustica, is opgegraven aan de Krichelstraat (wijk Kaalheide): de Romeinse villa Kaalheide.

Kerkrade heeft een fietsroutenetwerk dat gebaseerd is op het Knooppuntensysteem. De gemeenten Kerkrade, Landgraaf, Übach-Palenberg en Herzogenrath hebben de Wormdalroute/Wurmtalroute ontwikkeld. In dat Wormdal ligt onder andere de Baalsbruggermolen.