Schagen is een van oudsher bestaande gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland, sinds 2013 de naam van een fusiegemeente die bestaat uit de voormalige gemeenten Schagen, Zijpe en Harenkarspel.
De gemeentehuizen van Tuitjenhorn en Schagen zijn in gebruik door de fusiegemeente. Het gemeentebestuur is gevestigd in het gemeentehuis aan de Laan in Schagen.
De stad Schagen is de enige plaats binnen de nieuwe gemeente die ooit stadsrechten heeft gekregen, en vormt ook de belangrijkste toeristentrekker naast de kust van de Zijpe, met onder meer de badplaatsen Groote Keeten, Callantsoog en Sint Maartenszee. Het gebied tussen de kust en de stad Schagen wordt gekenmerkt door de landbouwgronden, met veel bollenvelden en een aantal middelgrote dorpen. Bij Petten zijn twee onderzoekskernreactoren gelegen.
Geschiedenis
Schagen is een oude plaats. Vóór het jaar 989 duikt de plaats al in teksten op. Oude, schriftelijk bewaard gebleven bronnen maken melding dat zes hoeven, gelegen te "Scagha", aan de abdij te Egmond worden overgemaakt. We mogen dus veronderstellen dat Schagen vanaf de tiende eeuw permanent bewoond is geweest.Het aantal woonheuvels (terpen) in en om Schagen wijst in ook die richting.
Over de ontwikkeling van Schagen vanaf die tijd is niet veel bekend. De naam Schagen - die oorspronkelijk "Scagha" was - zou de betekenis hebben van "vooruitstekende punt of landtong". De ontwikkeling van Schagen tot een centrale plaats voor de omgeving dateert uit het midden van de 15e eeuw. De steeds verbeterende waterstaatkundige toestand maakte de ontwikkeling van landbouw en veeteelt in het gebied mogelijk.
In 1415 verleende graaf Willem de Zesde Schagen stadsrecht en in 1427 schonk Filips de Tweede Schagen aan Willem, bastaardzoon van Albrecht van Beieren, graaf van Holland, en Maria van Bronckhorst. Vanaf die datum was Schagen een "heerlijkheid". Dat wil zeggen dat Willem de 'Heer' was; hij had het voor het zeggen. Deze Willem liet een slot bouwen waar hij zich in 1440 vestigde.
Ook kwam onder zijn bewind in 1460 een grote kerk gereed. De kerk was gewijd aan St. Christoforus. Willem de bastaard verleende in 1463 aan Schagen het recht tot het houden van een weekmarkt op alle donderdagen, terwijl de Staten van Holland in 1603 aan Schagen toestemming gaven een jaarlijkse paardenmarkt te houden. Deze moest ieder jaar op 17 juni worden gehouden als die datum tenminste op een maandag viel. Anders werd het de maandag na de genoemde datum.
Met een korte onderbreking, namelijk van 1658 tot 1676 toen George van Cats de heerlijkheid had gekocht, behoren van 1427 tot 1706 de heren en vrouwen van Schagen tot het Beierse huis. Zij noemden zich "van Beieren van Schagen". Na de dood van Diederick Thomas van Beieren van Schagen, die ongehuwd in 1706 gestorven was, volgde zijn zuster, die gehuwd was met François Paul Emil, Graaf van Oultremont en Han, hem op. Vanaf dat jaar tot 6 maart 1795 is de heerlijkheid in handen gebleven van de graven Oultremont. Zij behielden ook daarna nog enige rechten zoals het vis- en tiendrecht, dat later werd verkocht aan de Banne en Polder Schagen.
